Blog: Verkeersveiligheid onder de Omgevingswet

vrijdag 25 maart 2016
timer 4 min
De Omgevingswet is op 22 maart jongstleden in de Eerste Kamer aangenomen. Daarmee is de wet een feit geworden. Het wordt dan ook hoog tijd dat verkeerskundigen bij gemeenten, waterschappen en provincies zich gaan afvragen wat de Omgevingswet gaat betekenen voor verkeersveiligheid. Een dag nadat de Eerste Kamer voor de Omgevingswet stemde, voerde een select gezelschap een geanimeerde discussie over dit onderwerp tijdens een kenniscafé bij SWOV.

Sturen op gezondheid

De Omgevingswet gaat over de fysieke leefomgeving en over activiteiten die gevolgen kunnen hebben voor de fysieke leefomgeving of voor de mens. Dus eigenlijk over alles wat je om je heen ziet en over wat je daar doet. Door jarenlange regelzucht zit de buitenruimte nu min of meer op slot. Het doel van de wet is om het woud aan regels voor de buitenruimte overzichtelijk te maken en op te schonen. Het huidige ‘nee tenzij’ in de regelgeving wordt vervangen door ‘ja, mits’.


Hoewel de wet gaat over de fysieke leefomgeving, geeft de wet overheden ruime mogelijkheden om gezondheidsaspecten mee te wegen bij ruimtelijke besluiten. In een recent artikel werd zelfs de mogelijkheid beschreven om via vergunningverlening obesitas tegen te gaan, door het reguleren van het aantal trappen en liften in nieuwbouw. Gezondheid en veiligheid, daar gaat het om in de Omgevingswet. De Omgevingswet biedt dus zeker kansen om op het gebied van verkeersveiligheid forse stappen te zetten.


Nieuwe beleidsinstrumenten en omgevingswaarden

De wet biedt overheden enkele nieuwe beleidsinstrumenten, waarvan vooral het omgevingsplan van belang is voor verkeersveiligheid. Het omgevingsplan gaat alle regels en alle vergunningsplichten bevatten die voor het hele gemeentelijke gebied gelden en vervangt de huidige bestemmingsplannen en verordeningen. Het omgevingsplan wordt vastgesteld door de gemeenteraad. De provincie stelt een vergelijkbaar plan op, dat omgevingsverordening gaat heten en wordt vastgesteld door provinciale staten.


Tegelijk met het omgevingsplan kan de gemeenteraad zogeheten omgevingswaarden vaststellen. Dat zijn 'maatstaven voor de staat of kwaliteit van delen van de fysieke leefomgeving, uitgedrukt in objectieve termen'. Het vaststellen van een omgevingswaarde verplicht het college van burgemeester en wethouders (bij provinciale omgevingswaarden: gedeputeerde staten) tot het vaststellen van een uitvoeringsprogramma en een monitoringsysteem.


Verkeersveiligheid als omgevingswaarde

Het gaat bij omgevingswaarden niet alleen om bekende grootheden als luchtkwaliteit of geluidbelasting. Overheden kunnen allerlei beleidsdoelen in omgevingswaarden onderbrengen, zolang ze maar een verplichting inhouden en SMART geformuleerd zijn. Het omgevingsplan, met daarin omgevingswaarden, geeft overheden dus het gereedschap om verkeersveiligheid in handhaafbare maatstaven te gieten. Voor wie lef heeft, biedt de Omgevingswet een echte kans om de huidige streefbeelden van verkeersveiligheid om te zetten in harde beleidsdoelen.


De link met de door SWOV ontwikkelde Safety Performance Indicatoren of SPI’s is snel gelegd. SPI’s zijn indicatoren voor risicofactoren die een sterke relatie vertonen met verkeersonveiligheid, zoals risicovol gedrag, kwaliteit van de infrastructuur, voertuigveiligheid en kwaliteit van traumazorg. Een omgevingswaarde voor verkeersveiligheid kan dus samengesteld worden uit SPI’s.  


Gemeenten aan zet

In de Omgevingswet wordt de gemeente expliciet genoemd als uitvoerder van de taken die uit de Omgevingswet voortvloeien. Een provincie voert een taak alleen uit (1) als dat nodig is met het oog op een provinciaal belang en (2) dat belang niet door het gemeentebestuur kan worden behartigd. De conclusie is duidelijk: verkeersveiligheid hoort in beginsel tot het takenpakket van de gemeente. De wet moet in 2018 in werking treden. Gemeenten zouden nu dus al grote haast moeten voelen om omgevingswaarden verkeersveiligheid vast te stellen.


Kans of bedreiging?

Rond de zomer wordt de conceptversie gepubliceerd van de Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB’s) die de Omgevingswet moeten inkleuren. Dan wordt waarschijnlijk meer duidelijk over de bevoegdheidsverdeling tussen gemeenten en provincies en over de aard en invulling van omgevingswaarden. Overheden kunnen dit jaar nog invloed uitoefenen op de inhoud van de AMvB’s. Maar dan moeten ze nu wel gaan nadenken over de rol die ze willen spelen in verkeersveiligheid. Want veranderingen geven kansen, maar als je niets doet veranderen die vanzelf in bedreigingen. En dat er wat gaat veranderen, dat is nu al wel duidelijk.


De komende tijd zal ik zeker nog meer schrijven over de impact van de Omgevingswet op verkeer en verkeersveiligheid. Bent u geïnteresseerd in een bepaald aspect in het bijzonder? Laat het me weten: h.korbee@korbee-hovelynck.nl 

Een nieuwe blog van Herbert Korbee over verkeersveiligheid onder de Omgevingswet