Blog: Waarom fietsers voetgangers niet voor laten gaan

Zien is een hersenproces

Wat het netvlies oppikt moet verwerkt worden door de hersenen voordat er iets gedaan kan worden. Dat gebeurt grotendeels onbewust en voor een deel bewust: aandacht. Aandachtscapaciteit is niet oneindig, iedereen kent het voorbeeld van het levendige gesprek in de auto dat plotseling wegebt bij een opdoemende wegopbreking. Daarbij hebben hersenen geen compleet model van de wereld nodig, alleen datgene wat nodig is om het doel te bereiken. Een geparkeerde auto vereist nauwelijks aandacht, een plotseling overstekend kind des te meer. Achteraf zullen weinigen nog kleur en merk van de geparkeerde auto herinneren, maar bijna iedereen de kleding van het kind. Op de fiets zal dat niet anders zijn: het brein is gespitst op datgene wat nodig is om veilig op de bestemming aan te komen en filtert niet-acute situaties weg, zeker in routineuze situaties als een ritje naar werk of school. Een scooter die je tegemoet rijdt vraagt aandacht, een voor je uit lopende voetganger niet. En zo kan het dus ook gebeuren dat je bijna tegen een standbeeld van een wandelende voetganger botst. Fietsers die het Vondelpark inrijden zie je bij de entree direct hun aandacht voor het verkeer verliezen en bezig met van alles en nog wat: lezen, appen, bellen, muziek zoeken of gewoon dagdromen. Wat kan er gebeuren, er zijn alleen maar fietsers ten slotte.

Alfamannetjes

En daar schuilt een addertje onder het gras. De fietser, het alfamannetje onder de verkeersdeelnemers, heeft steeds minder aandacht voor het verkeer. Met de huidige campagne om bromfietsen van het fietspad te krijgen zal dat er niet beter op worden. Tegelijkertijd meldt de Gemeente Amsterdam trots dat er in de Shared Space achter het Centraal Station weinig ongelukken gebeuren. Mag je daar trots op zijn? Probeer lopend een fietspad op een zebrapad over te steken, of midden op het voetpad in het Vondelpark te lopen en je hebt je antwoord. Een dubbelzinnig antwoord want de kans is groot dat die voetganger niet eens is opgemerkt. De ogen van de fietser zien de voetganger ongetwijfeld maar het is zeer de vraag of het brein daarvoor de automatische piloot uitzet: geen imminent gevaar, geen reden om het bewustzijn in te schakelen en gedrag aan te passen. In tegenstelling tot de voetganger die de fietser wel bewust ziet aankomen, en wijselijk besluit nog maar even niet over te steken. 

Langzaam-verkeer

En dat werpt een zorgelijk licht over de langzaam-verkeerdiscussie: zolang de fietser de voetganger niet tot zijn prefrontale cortex laat doordringen, voorlopig maar even niet mengen.

Bron foto: Flickr

Auteur: Jacob de Vries - Trajan