Oceans of bicycles

Door: Saskia Kluit, directeur van De Fietsersbond

De meeste transities vinden namelijk plaats zonder groot vooropgezet plan. Neem het internet. Ik was een van de eerste studenten met een Personal Computer thuis. Dat was vooral dankzij mijn vader, een ICT-nerd pur sang. Voor mij was en is de computer vooral een veredelde typemachine. Maar ondertussen is het wel een typemachine waarmee ik videobel met mijn nichtje in de VS. Een typemachine waarmee ik films maak en waar ik mijn boodschappen mee doe. Wie had dat kunnen denken toen ik begin jaren negentig voor het eerst het internet opging en minutenlang wachtte op 1 A4tje, met nogal lelijk vormgegeven tekst?

Ander goed voorbeeld: de auto. Toen de auto was uitgevonden werd (in ieder geval de eerste decennia) ook geen masterplan opgesteld. Desondanks heeft de auto vanaf het prille begin ons leven enorm beïnvloed. Van de afstanden die we reizen, tot de kans dat we onze reis overleven, van het ontwerp van de straat tot de lucht die we inademen: in de 21e eeuw heeft vrijwel alles en iedereen, altijd en overal met de auto te maken.

Het interessante aan dit soort maatschappelijke verandering is dat onvoorspelde bijvangst achteraf vaak de hoofdmoot van een transitie blijkt te zijn. Neem ontwikkeling van de fiets in de afgelopen decennia. Een jaar of 10 geleden deed de elektrificatie van de fiets zich voor het eerst gelden. De e-bike bleek een aantrekkelijk alternatief voor met name oudere fietsers. Die hadden veel geld te besteden en wilden graag blijven fietsen maar liepen daarbij tegen hun fysieke beperkingen aan. De E-bike bleek de oplossing voor velen. Echter, zo bleek later, deze fiets was ook zeer geschikt om de economische prestaties van het OV te verbeteren, om parkeerproblemen van werkgevers op te lossen en vooral ook om het bedrijfsmodel van de fietsindustrie positief op zijn kop te zetten. En zo is het dat, na pak hem beet 10 jaar, er al bijna 2 miljoen elektrische fietsen rondrijden. Zet dat voor de grap eens af tegen de ongeveer 130.000 elektrische auto’s die er in april 2018 rondrijden. 

Begrijp me niet verkeerd, ook elektrisch autorijden is belangrijk voor verduurzaming van de mobiliteit. Maar zou het mogelijk zijn dat de rijksoverheid ook eens strategisch gaat investeren in de fiets, zoals ze dat met de auto en het OV ook doet? De moderne fiets geeft er alle aanleiding toe. Wat zou er kunnen gebeuren als fietsen met miljarden (fiscaal) gestimuleerd wordt, zoals met elektrisch rijden is gebeurd?

Zoals dit filmpje laat zien, woont meer dan 60 procent van de werknemers op fietsafstand van zijn werk. Met relatief kleine investeringen, zijn grote effecten te bereiken. Effecten in de categorie bijvangst met transitie waarde. Mensen die slechts zo’n 30 km per week fietsen kunnen hun gezondheid al aanzienlijk verbeteren. 52% minder kans op overlijden door hartfalen, 41% minder kans op verschillende soorten kanker. Daar we nu al van elke euro belastinggeld 27 cent in gezondheidsdomein uitgeven, zou het geen gekke gedachte kunnen zijn dat het ministerie van IenW met structureel en strategische fietsbeleid gaat bijdragen aan het gezonder maken van Nederland en zo voor 1 euro 3 doelen dient: een betere (stedelijke) bereikbaarheid, een aanzienlijk gezondere gemeenschap en meteen ook minder klimaatuitstoot.

Maar een dergelijke groei van fietsen leidt ook tot problemen. ‘Kijk maar naar overvolle fietspaden en stallingen’, zal u wellicht zeggen. Mijn Britse collega Kevin Mayne had daar enkele jaren geleden iets moois over te zeggen. In plaats van duizenden rommelige geparkeerde fietsen bij Utrecht Centraal, zag hij een ‘Ocean of bicycles’. Een oceaan waar elk respectabel en innovatief land trots op kon zijn. Die oceaan aan fietsen stond namelijk symbool voor een innovatieve, gezonde, schone en mobiele samenleving.

Dus vraag ik me deze dagen af: zou een oceaan van fietsen nu niet die Oceaan van Antoine de Saint-Epuxery kunnen zijn? De oceaan waarmee we onze samenleving naar een duurzame en gezonde toekomst kunnen doen verlangen?

Deze blog is verschenen in Blogs van buiten. Een verzameling blogs uitgegeven door het Ministerie van IenW. De gebundelde uitgave van alle blogs die het afgelopen jaar verschenen zijn op intranet van het ministerie kunt u hier downloaden.