Van lijndienst naar flex? Doe het goed!

Zodra de coronasteun voor het ov binnenkort stopt bestaat de kans dat veel onrendabele buslijnen verdwijnen. Niet alleen in landelijk, maar ook in stedelijk gebied. Om te zorgen dat er toch voldoende reismogelijkheden blijven wordt vaak gekeken naar het inzetten van busjes op afroep, ofwel een flexsysteem. Om problemen te voorkomen vraagt de introductie van zo’n systeem wel de nodige zorg en aandacht.

We zien vaak een afname in het aantal reizigers als een buslijn wordt vervangen door een flexsysteem. Dit doet vermoeden dat er een groep mensen is die eerst wel in de reguliere bus zat, maar geen gebruikmaakt van het flexsysteem. Soms zullen mensen in plaats van de bus gebruikmaken van een ander vervoermiddel, zoals de fiets. Maar er bestaat ook een kans dat er een groep mensen is die als gevolg van de vervanging helemaal niet meer onderweg gaat of kan. Deze mensen ervaren belemmeringen in het gebruik van het flexsysteem, zoals het reserveren van de dienst of niet goed begrijpen hoe de dienst werkt. Deze fysieke of mentale barrières kunnen gebruik van het flexsysteem in de weg staan.

Risico op mobiliteitsarmoede

Als mensen als gevolg van de vervanging van de reguliere bus door een flexystseem niet meer kunnen reizen, hebben zij een verhoogd risico op mobiliteitsarmoede. Het niet meer kunnen bezoeken van vrienden en familie kan een geïsoleerd gevoel veroorzaken. Ook het bereiken van werk, winkel en dokter wordt een grotere uitdaging.

Een probleem dat niet alleen het veld van mobiliteit raakt maar juist ook belangrijk is vanuit perspectieven als ruimtelijke ordening, het sociaal domein en economie. In literatuur worden diverse sociaal-demografische kenmerken genoemd die het risico op mobiliteitsarmoede kunnen vergroten bij de invoering van een flexsysteem, bijvoorbeeld minder digitale vaardigheden bij een deel van de doelgroep.

Goede implementatie van groot belang

Het is belangrijk dat een eventueel vervangend flexsysteem op een goede manier wordt geïmplementeerd zodat dit systeem toegankelijk en begrijpelijk is voor iedereen. Op die manier kunnen juist ook mogelijkheden ontstaan voor mensen met een verhoogd risico op mobiliteitsarmoede. Het is van belang meer inzicht te krijgen in wie de reizigers zijn die misschien wel gebruikmaakten van de reguliere bus maar niet van het flexsysteem. Welke drempels ervaren zij en hoe kunnen we deze wegnemen?

Mobiliteitsarmoede voorkomen

Om te voorkomen dat er mobiliteitsarmoede ontstaat bij het verdwijnen van een buslijn is het belangrijk om vooraf onderzoek te doen, zodat inzichtelijk wordt wie nu in de bus zit en hoe de busreizigers het beste geholpen kunnen worden bij het verdwijnen van de bus. Daarbij is het belangrijk om mensen van te voren te laten zien wat flex kan betekenen en uit te leggen hoe het systeem gebruikt kan worden. Op deze manier kan worden bepaald of een flexsysteem een passend alternatief is voor de buslijn of dat er misschien andere systemen zijn die beter aansluiten bij de doelgroep. Denk daarbij aan vrijwilligersvervoer, een buurtbus, deelmobiliteit of een combinatie van verschillende systemen die goed integreren met het ov-netwerk.

Toegankelijk systeem voor iedereen

Mocht uit het onderzoek komen dat flex een passend alternatief is voor de buslijn, maak dan de drempels voor mensen zo laag mogelijk, om mobiliteitsarmoede te voorkomen. De kenmerken van de risicovolle groepen komen sterk overeen met de groep late adopters bij implementatie van nieuwe producten. Dit kan betekenen dat zij de voordelen van het product nooit ervaren of inzien of dat deze groep een ander acceptatieproces heeft waar we mogelijk onvoldoende aandacht voor hebben.

Verlaag de drempel voor gebruik

Maatregelen die inspelen op psychologische barrières kunnen het gebruik van het flexsysteem stimuleren, zoals goede communicatie over de wijziging van bus naar ex, het laten proberen van het flexsysteem (al dan niet met een buddy) en het wegnemen van onzekerheid over het gebruik van het flexsysteem. Door maatschappelijke organisaties die nauw in contact staan met mensen met een hoger risico op mobiliteitsarmoede te betrekken kan het flexsysteem onder de aandacht worden gebracht. Met het organiseren van bijvoorbeeld opstapdagen voor het flexsysteem speciaal voor de risicovolle groepen worden verschillende drempels verlaagd.

Voordelen flexsysteem

Door ex toegankelijk en begrijpelijk te maken voor de reiziger, heeft de flexservice juist wel potentie als men eenmaal over de psychologische barrières heen is en men vertrouwd is met de service. Dan komen ook de voordelen van ex tot zijn recht zoals garantie van een zitplaats, kortere loopafstanden, directere reisrelaties en persoonlijker contact. Op die manier wordt ex een goed alternatief voor de vaste buslijn.