De Europese Road Map voor Smart Cycling: aanbevelingen voor de Nederlandse mobiliteitscontext

Om deze ontwikkeling te versnellen is op initiatief van de Europese projecten MegaBITS en MERIDIAN op Europees niveau de Road Map for Smart Cycling opgesteld. De Road Map laat zien dat Smart Cycling kansen biedt om bij te dragen aan klimaatdoelen, verkeersveiligheid en leefbare steden. De visie is helder: slimme fietssystemen, verbonden infrastructuur en betrouwbare fietsdata moeten net zo vanzelfsprekend worden als slimme technologie voor autoverkeer. Daarbij staat de gebruiker centraal: fietsers moeten profiteren van betere informatie, meer gemak en meer veiligheid, zonder in te leveren op privacy of gebruiksgemak.

Smart Cycling als kans voor de Nederlandse context

De urgentie en het potentieel van Smart Cycling worden dus breed gedeeld door Europese fiets & ITS-experts. Ook in Nederland ligt er volop ruimte voor versnelling. We hebben al een sterke fietscultuur, een goede inbedding van de fiets in mobiliteitsbeleid en een groeiende groep koplopers op het gebied van mobiliteitsinnovatie. 

Smart Cycling bevindt zich vaak nog in de pilotfase of wordt los ingezet, zonder duidelijke afstemming met andere interventies. Juist daarin ligt een gemiste kans. Smart Cycling kan namelijk kostenefficiënte oplossingen bieden, die vooral effectief zijn wanneer ze structureel én in samenhang met andere maatregelen worden toegepast. Zo kunnen slimme VRI’s doorstroming en veiligheid verbeteren en kan goede data inzicht geven in de meest effectieve infrastructurele maatregelen.

Om deze kansen te benutten is structurele aandacht nodig voor Smart Cycling. De Europese Road Map benoemt vier concrete aanbevelingen die daarbij richting geven. Vertalen we die naar de Nederlandse context, dan zien we de volgende kansen en rollen:

1. Zet Smart Cycling op de beleidsagenda, ook lokaal en regionaal

De eerste actie uit de Road Map benadrukt het belang van een stevige beleidsinbedding van Smart Cycling. Smart Cycling hoort thuis in mobiliteitsplannen, van nationaal tot lokaal niveau. In Nederland betekent dit dat gemeenten en regio’s fiets ITS en data-oplossingen structureel moeten opnemen in hun beleidsinstrumentarium. Bijvoorbeeld bij het opstellen van gemeentelijke mobiliteitsvisies, Regionale Mobiliteitsprogramma’s (RMP’s) of fietsplannen. Oplossingen zoals slimme verkeerslichten, dynamische informatiepanelen gericht op fietsers of beloningsapps kunnen zo standaard worden meegenomen als onderdeel van fietsstimulerend beleid. Daarnaast helpt fietsdata om betere beleidskeuzes te maken. 

2. Stimuleer innovatie met gericht budget voor Smart Cycling

Om slimme fietstoepassingen van de grond te krijgen, is financiering essentieel. De Road Map pleit voor gerichte fondsen voor onderzoek, pilots en implementatie. Ook in Nederland kan de Rijksoverheid hiervoor middelen reserveren, bijvoorbeeld binnen bestaande innovatieprogramma’s zoals het Nationaal Groeifonds of de MIRT-verkenningen. Daarbij moet aandacht zijn voor zowel de ontwikkeling van nieuwe diensten (zoals apps of sensoren) als voor veilige en gebruiksvriendelijke interfaces (HMI). Zo voorkomen we dat technologie afleidt in plaats van ondersteunt. Provincies en gemeenten kunnen experimenten ondersteunen en opschaling stimuleren.

3. Verzamel en deel fietsdata volgens duidelijke standaarden

De beschikbaarheid van fietsdata is cruciaal in de ontwikkeling van Smart Cycling. Toch is fietsdata – over drukte, routes, parkeerplekken of doorstroming – vaak versnipperd, beperkt of niet toegankelijk. De Road Map roept landen op om nationale actieplannen op te stellen voor het verzamelen, standaardiseren en delen van fietsdata. Nederland kan hierin een voortrekkersrol spelen. Door data centraal toegankelijk te maken via platforms als de Nationale Databank Wegverkeergegevens (NDW) en aan te sluiten op Europese standaarden zoals DATEX II, ontstaat een stevige basis voor innovatie. Een logische vervolgstap is om ook andere relevante datasoorten zoals Floating Bike Data of parkeerdata te structureren en te ontsluiten, met nadrukkelijk oog voor de bruikbaarheid in de praktijk. Gemeenten en provincies spelen hierbij een sleutelrol als dataleveranciers, maar hebben ook behoefte aan hanteerbare tools en duidelijke standaarden. Het Rijk kan daarin richting geven en samenwerking stimuleren, bijvoorbeeld via NAPCORE. 

4. Ontwikkel een nationaal Smart Cycling ecosysteem

Tot slot is samenwerking de sleutel tot succes. In de Road Map wordt gepleit voor een Smart Cycling ecosysteem bestaande uit bedrijven, overheden, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties. Nederland heeft organisaties in huis die hierin een voortrekkersrol kunnen spelen. Partijen als Tour de Force, Fietsberaad en Connekt kunnen als verbinders optreden tussen de fietswereld en de ITS-sector. Door het faciliteren van kennisdeling, gezamenlijke projecten en publiek-private samenwerkingen kan innovatie worden versneld. Ook kunnen Nederlandse overheden en bedrijven kennis delen door bij te dragen aan de BITS Directory, een uitgebreide onlinedatabase van Smart Cycling systemen, diensten en best practices.

Tijd om door te pakken

De Europese Road Map maakt duidelijk: Smart Cycling is geen extraatje, maar een essentiële bouwsteen voor duurzame, veilige en slimme mobiliteit. Door in Nederland werk te maken van de vier acties, versterken we niet alleen de positie van de fiets, maar benutten we ook het volle potentieel van data en technologie binnen ons mobiliteitssysteem. De kennis, ervaring en netwerken zijn er al. Het is nu tijd om door te pakken en Smart Cycling structureel op de kaart te zetten!